لیمیت سوئیچ صنعتی برای کنترل موقعیت و توقف ایمن مکانیزمها در نوار نقاله، شوت و دریچههای فرآیندی بهکار میرود و بسته به شرایط محیطی در نسخههای اهرمی، پیستونی، چندجهته، heavy-duty و Ex با درجهٔ حفاظت IP66–IP67 عرضه میشود تا دوام، اطمینان و یکپارچگی مدارهای کنترلی تضمین گردد.
لیمیت سوئیچ یا کلید حدی یک تجهیز ایمنی–کنترلی برای تشخیص رسیدن اجزاء متحرک (مثل اهرم، دروازه، درام یا رولر) به انتهای مسیر یا نقطهٔ از پیش تعریفشده است. این تجهیز با تغییر وضعیت کنتاکتها در لحظهٔ برخورد عملگر، فرمان توقف، تغییر مسیر یا اجرای مرحلهٔ بعدی را به مدار کنترل ارسال میکند و با جلوگیری از برخورد مکانیکی، انحراف و گیرکردگی، از تجهیزات و اپراتورها در محیطهای سخت صنعتی حفاظت مینماید.
انواع لیمیت سوئیچ و ساختار عملکرد
ساختار لیمیت سوئیچها بر پایهٔ «مکانیزم تحریک + واحد کلیدزنی» است. تحریک میتواند با تماس مستقیم اهرم/غلتک یا با المانهای چندجهتهٔ انعطافپذیر انجام شود و واحد کلیدزنی بهصورت snap-action با کنتاکتهای NO/NC وضعیت مدار را تغییر میدهد. در طراحیهای صنعتیِ سنگین، Positive Opening برای اطمینان از جدایش مکانیکی کنتاکتها و بدنههای مقاوم با درجهٔ حفاظت بالا بهکار میرود.
لیمیت سوئیچ اهرمیِ رولردار
رایجترین انتخاب برای نوار نقاله و مکانیزمهای رفتوبرگشتی؛ اهرم با غلتک پلاستیکی یا برنجی مسیر را دنبال میکند و در زاویهٔ تنظیمشده، خروجی را تغییر میدهد. مناسب برای برخورد نرم و تکرارشونده.
لیمیت سوئیچ پیستونی (Plunger)
با کورس کوتاه و تکرارپذیری بالا برای نقاط مرجع و توقفهای دقیق بهکار میرود؛ در فضاهای محدود و جیکینگ/فیکسچرها کاربردی است.
لیمیت سوئیچ چندجهته (Wobble Stick / Spring Rod)
برای تشخیص تماس از جهات مختلف روی شوتها، قیفها و تجهیزات انتقال فلهای؛ نصب آسان و تحمل ارتعاش/برخوردهای تصادفی.
لیمیت سوئیچ Heavy-Duty با Positive Opening
بدنهٔ صنعتیِ مقاوم (آلومینیوم ریختهگری یا چدن)، گلندهای متعدد، ترمینالهای بزرگ و کنتاکتهای self-cleaning؛ مناسب محیطهای گردوغبار/رطوبت بالا و بارهای استارتی.
لیمیت سوئیچ ضدانفجار (Ex) برای Zoneهای غباری/گازی
طراحی مطابق ATEX/IECEx برای مناطق خطرناک با دمای سطحی کنترلشده؛ استفاده روی نوارهای فلهبرِ محصور یا ایستگاههای بارگیری در صنایع فرایندی.
کاربرد لیمیت سوئیچ در صنایع مختلف
| صنعت |
مزیت عملکرد |
نکتهٔ کلیدی |
| معدن، فولاد، سیمان |
توقف ایمن در انتهای کورس، جلوگیری از گیرکردگی شوت و آسیب به رولر |
انتخاب بدنهٔ مقاوم و درجهٔ حفاظت IP66–IP67 برای گردوغبار |
| نفت، گاز، پتروشیمی |
اینترلاک ایمنی برای دریچهها و مکانیزمهای بارگیری |
مدلهای Ex با مارکینگ مناسب Zone و کابلکشی دارای گلند تأییدشده |
| بنادر و حملونقل مواد فله |
پایش موقعیت در فضای باز و رطوبت بالا |
درزبندی گلند، پوشش ضدخوردگی و بازوی رولردار یاتاقاندار |
| غذایی، شیمیایی، بازیافت |
ثبات فرآیند و کاهش توقفهای ناخواسته |
جنس بدنهٔ مقاوم به شستوشو و انتخاب عملگر مناسب شستوشوی مکرر |
جدول مقایسهٔ فنی دسته (نمونه شاخصها)
| شاخص دسته |
بازهٔ معمول |
توضیح انتخاب |
| نوع عملگر |
اهرم رولردار | پیستونی | Wobble Stick | چندجهتهٔ فنری |
بر اساس جهت برخورد، فضای نصب و سختی محیط انتخاب شود |
| آرایش کنتاکت |
۱ یا ۲× SPDT، NO/NC |
تفکیک «هشدار» و «قطع ایمن» یا دو مدار ایمنی مجزا |
| درجهٔ حفاظت |
IP65 تا IP67 |
برای گردوغبار/رطوبت زیاد، IP66–IP67 توصیه میشود |
| جنس بدنه |
آلومینیوم ریختهگری | چدن | پلیمر تقویتشده |
در ضربه و ارتعاش شدید، فلزیِ heavy-duty ارجح است |
| محدودهٔ دمای کاری |
حدود ۲۰− تا ۷۰+ °C |
برای برودت/حرارت شدید، نسخهٔ دمای گسترده درنظر گرفته شود |
| ورودی کابل |
M20×1.5 یا M25×1.5 |
تناسب با قطر کابل، نوع گلند و تعداد کنتاکتها بررسی شود |
| استانداردها |
EN 60947-5-1 ، EN 60204-1 |
برای مناطق خطرناک، ATEX/IECEx مطابق Zone الزامی است |
راهنمای انتخاب
- ماهیت حرکت و زاویه/کورس برخورد را تعیین کنید تا نوع عملگر (رولردار، پیستونی، چندجهته) درست انتخاب شود.
- شرایط محیطی شامل گردوغبار، رطوبت، شستوشو و خوردگی را بسنجید و درجهٔ حفاظت و پوشش بدنهٔ متناسب برگزینید.
- منطق کنترلی را طراحی کنید: تعداد کنتاکتها، NO/NC و نیاز به Positive Opening یا safety interlock را مشخص نمایید.
- زیرساخت کابلکشی را با گلند مناسب، طول مسیر و شعاع خمش اهرم هماهنگ کنید تا خستگی مکانیکی رخ ندهد.
- در مناطق خطرناک، مدل Ex با مارکینگ صحیح Zone/Group و دمای سطحی قابلقبول انتخاب شود.
نکات نصب و نگهداری
- تراز و استقرار پایه باید صلب باشد تا از خطای تحریک و لرزش کاذب جلوگیری شود.
- برخورد با اهرم باید تدریجی و در بازهٔ زاویهٔ مجاز انجام شود؛ از ضربهٔ ناگهانی پرهیز گردد.
- آببندی گلند، بستن کورکنهای بدون کابل و حفظ مسیر آبچکان بدنه برای رسیدن به IP موردنظر ضروری است.
- بازبینی دورهای پیچها، سلامت یاتاقان غلتک و مقاومت تماسی کنتاکتها در برنامهٔ PM ثبت شود.
- پس از هر تغییر فرآیند، نقاط عملکرد و هیسترزیس کنترلیِ بالادست بازتنظیم و مستندسازی شود.
سؤالات متداول
❓ تفاوت لیمیت سوئیچ اهرمی و پیستونی چیست؟
✅ اهرمی برای مسیرهای مماسی و برخورد نرم مناسب است، پیستونی برای کورسهای کوتاه و نقاط مرجعِ دقیق بهکار میرود.
❓ Positive Opening چه مزیتی دارد؟
✅ جدایش مکانیکیِ تضمینشدهٔ کنتاکتها در شرایط گیرکردگی/جوشخوردگی، که برای مدارهای ایمنی ضروری است.
❓ چه زمانی به مدل Ex نیاز داریم؟
✅ در حضور گردوغبار یا بخارهای قابلاشتعال طبق طبقهبندی Zone؛ باید مارکینگ ATEX/IECEx و دمای سطحی بررسی شود.
❓ چند کنتاکت لازم است؟
✅ معمولاً ۱×SPDT کافی است؛ برای تفکیک «هشدار/قطع ایمن» یا دو مدار موازی، ۲×SPDT انتخاب میشود.
جمعبندی نهایی
لیمیت سوئیچ، ستون ایمنی و اتوماسیون در خطوط انتقال و ماشینآلات است. با انتخاب درستِ نوع عملگر، درجهٔ حفاظت، آرایش کنتاکت و رعایت اصول نصب، میتوان توقفهای ناخواسته را کاهش داد، از برخورد مکانیکی پیشگیری کرد و پایداری فرآیند را در سختترین محیطهای صنعتی تضمین نمود.