سوئیچ پارگی نوار نقاله برای تشخیص سریع گسیختگی، افتادگی و جداشدگی وصلهٔ تسمه در خطوط انتقال مواد طراحی شده و با ارسال سیگنال «هشدار/توقف ایمن»، از خرابی گسترده، آسیب به رولر و توقفهای طولانی جلوگیری میکند و بهرهوری کارخانههای معدن، فولاد و سیمان را افزایش میدهد.
سوئیچ پارگی نوار نقاله یک تجهیز ایمنی–کنترلی برای تشخیص گسیختگی، افتادگی یا شلشدن تسمه است که با تغییر کشش طناب یا تحریک مکانیزم داخلی، وضعیت کنتاکتها را تغییر داده و فرمان هشدار یا توقف ایمن را صادر میکند؛ هدف این دسته، جلوگیری از آسیب به رولرها و سازه، کاهش توقفهای ناخواسته و حفظ ایمنی اپراتورها در خطوط انتقال مواد است.
انواع سوئیچ پارگی نوار نقاله و ساختار عملکرد
سازوکار سوئیچهای پارگی بر پایهٔ حسگر کشش طناب یا مکانیزم فنردار طراحی شده است. در مدلهای مکانیکی، طناب کششی که در امتداد مسیر نوار نصب شده، در صورت پارگی یا افت تنش ناگهانی باعث تحریک بازوی فنردار و تغییر وضعیت کنتاکتهای داخلی میشود. در مدلهای الکترومکانیکی، میکروسوئیچ داخلی با حساسیت قابل تنظیم، افت کشش را شناسایی کرده و فرمان هشدار یا قطع ایمن را به مدار کنترل میفرستد. بدنههای صنعتی از آلومینیوم یا چدن ریختهگری با درجهٔ حفاظت بالا برای شرایط سخت محیطی طراحی میشوند.
سوئیچ طنابی مکانیکی
در این نوع، طناب یا کابل از مسیر نوار عبور داده میشود و دو سر آن به مکانیزم کشش سوئیچ متصل است. با پارگی یا شل شدن طناب، فنر بازگشت آزاد شده و وضعیت کنتاکت از حالت نرمال خارج میشود. این نوع برای خطوط بلند و فضاهای باز گزینهای ساده و مطمئن است.
سوئیچ فنردار الکترومکانیکی
این مدل با استفاده از میکروسوئیچ داخلی و بازوی فنردار عمل میکند. حساسیت آن با پیچ تنظیم داخلی قابلدستکاری است و امکان ایجاد دو مرحلهٔ «هشدار» و «قطع ایمن» را دارد. برای نوارهای صنعتی با لرزش یا گردوغبار زیاد بسیار مناسب است.
سوئیچ Positive Opening با بدنهٔ سنگین (Heavy-Duty)
نسخههای صنعتی با بدنهٔ فلزی، گلندهای چندگانه و کنتاکتهای self-cleaning که با مکانیسم Positive Opening از جدایش مکانیکی مطمئن برخوردارند. مناسب برای نوارهای پرتنش و شرایط محیطی خشن در صنایع فولاد، معدن و سیمان.
سوئیچ ضدانفجار (Ex) برای مناطق خطرناک
طراحی ویژهٔ این مدل مطابق با استانداردهای ATEX/IECEx برای Zoneهای غباری و گازی انجام میشود و در خطوط بارگیری مواد فله یا نوارهای محصور در صنایع پتروشیمی و نیروگاهی کاربرد دارد.
سوئیچهای یکپارچه با سنسور کشش داخلی
در این مدلها، حسگر کشش و واحد سوئیچ در یک محفظهٔ مهرومومشده ادغام شدهاند و بدون نیاز به مکانیزم طنابی بیرونی، تغییرات تنش تسمه را مستقیماً پایش میکنند. این نوع برای فضاهای محدود یا خطوط کوتاه مناسب است.
کاربرد سوئیچ پارگی نوار نقاله در صنایع مختلف
| صنعت |
مزیت عملکرد |
نکتهٔ کلیدی |
| معدن، فولاد، سیمان |
تشخیص سریع پارگی یا افتادگی تسمه و جلوگیری از توقف ناگهانی خط |
انتخاب مدل Heavy-Duty با درجهٔ حفاظت IP66–IP67 برای گردوغبار زیاد |
| نفت، گاز، پتروشیمی |
قطع ایمن در نوارهای فلهبر قابلاشتعال |
استفاده از نسخههای Ex با مارکینگ Zone مناسب و گلند ضدانفجار |
| بنادر و پایانههای بارگیری |
پایش در محیطهای باز با رطوبت و مه نمکی |
انتخاب بدنهٔ مقاوم در برابر خوردگی و کابلکشی با پوشش آببند |
| غذایی، بازیافت، شیمیایی |
کاهش توقفهای ناخواسته و حفاظت از تجهیزات انتقال |
بدنههای آلومینیومی سبک با قابلیت شستوشوی آسان |
جدول مقایسهٔ فنی دسته (نمونه شاخصها)
| شاخص دسته |
بازهٔ معمول |
توضیح انتخاب |
| روش تشخیص |
طناب کششی | فنردار | سنسور کشش داخلی |
بر اساس طول مسیر، شرایط نصب و حساسیت موردنیاز انتخاب شود |
| آرایش کنتاکت |
۱ یا ۲× SPDT، NO/NC |
تفکیک مرحلهٔ هشدار و قطع ایمن در مدار کنترل |
| درجهٔ حفاظت |
IP65 تا IP67 |
برای محیطهای مرطوب و گردوغبار، IP67 پیشنهاد میشود |
| جنس بدنه |
آلومینیوم ریختهگری | چدن | فولاد ضدزنگ |
در محیطهای خشن، مدل فلزی Heavy-Duty ارجح است |
| محدودهٔ دمای کاری |
۲۰− تا ۷۰+ °C |
برای سرما یا گرمای شدید، نسخهٔ دمای گسترده انتخاب شود |
| استانداردها |
EN 60947-5-1 ، EN 60204-1 |
در مناطق خطرناک، تطابق با ATEX/IECEx الزامی است |
راهنمای انتخاب
- طول مسیر نوار، تعداد نقاط بحرانی و نوع کاربرد را مشخص کنید تا روش تشخیص مناسب انتخاب شود.
- شرایط محیطی شامل گردوغبار، رطوبت و لرزش را بسنجید و مدل با درجهٔ حفاظت و جنس بدنهٔ متناسب برگزینید.
- در طراحی مدار، تفکیک دو مرحلهٔ هشدار و قطع ایمن را در نظر بگیرید.
- برای خطوط طویل، از سیستم طناب کششی پیوسته و برای نوارهای کوتاه از سوئیچ فنردار موضعی استفاده کنید.
- در Zoneهای خطرناک، مدلهای Ex با مارکینگ صحیح Zone و تجهیزات جانبی مجاز نصب شوند.
نکات نصب و نگهداری
- طناب کششی باید با کشش اولیهٔ مناسب و بدون پیچخوردگی نصب شود.
- نقاط مهار طناب در دو سر مسیر باید بهصورت صلب و قابل تنظیم طراحی شوند.
- آببندی گلندها و کورکنهای بلااستفاده برای حفظ IP ضروری است.
- بازرسی دورهای سلامت طناب، عملکرد فنر و وضعیت کنتاکتها در برنامهٔ PM لحاظ گردد.
- در هنگام تعمیر تسمه یا اسپلایس، پس از نصب مجدد نوار، عملکرد سوئیچ تست شود.
سؤالات متداول
❓ تفاوت سوئیچ طنابی و فنردار چیست؟
✅ سوئیچ طنابی برای خطوط بلند و پوشش پیوسته کاربرد دارد، در حالیکه مدل فنردار برای نقاط خاص و خطوط کوتاهتر مناسب است.
❓ Positive Opening چه مزیتی دارد؟
✅ اطمینان از جدایش مکانیکی کنتاکتها حتی در صورت چسبندگی یا خرابی فنر که برای ایمنی مدار حیاتی است.
❓ آیا میتوان از این سوئیچها در فضای باز استفاده کرد؟
✅ بله، در صورت انتخاب مدل با IP67 و استفاده از گلند و کابل مناسب، عملکرد مطمئن در فضای باز تضمین میشود.
❓ در چه شرایطی مدل Ex لازم است؟
✅ در حضور بخارها یا گردوغبار قابلاشتعال بر اساس Zone طبقهبندیشده باید از نسخههای Ex دارای گواهی ATEX استفاده شود.
جمعبندی نهایی
سوئیچ پارگی نوار نقاله یکی از اجزای حیاتی سیستمهای ایمنی در خطوط انتقال مواد است که با شناسایی سریع پارگی یا افت کشش تسمه، از توقفهای پرهزینه و خسارت مکانیکی جلوگیری میکند. با انتخاب صحیح نوع عملکرد، درجهٔ حفاظت و رعایت اصول نصب و نگهداری، میتوان ایمنی، دوام تجهیزات و پایداری تولید را در سختترین شرایط صنعتی تضمین کرد.